ilyâs Cân YILDIZ

Suâl: Fıkhu’l-İslâmiyye‘de, Dâru’l-İslâmın Dâru’l-harbe tehavvül etmesi husûsunda farklı içtihatlar mevcuddur. İmâm-ı Muhammed ve İmâm-ı Ebû Yusuf  -Rahmetullâh-i Aleyhim Ecmaîn- tek şart arar iken, İmam-ı âzam -Rahmetullâhi Aleyh- aynı ânda 3 şart aramıştır. Şâfiî mezhebi ser-imâmı İmâm-ı Şâfiî ise -Rahmetullâhi Aleyh- Dâru’l-İslâmın fıkhen bir daha aslâ Dâru’l-harb olamayacağı hükmüne varmıştır.

Bununla birlikte, Almanya gibi Ahkâm-ı Muhammediyye ile hiçbir vakit hükm olunmamış bir ülke ile Türkiye gibi geçmişde Dâru’l-İslâm olan ve halkının kahir ekseriyyeti müslümanlardan müteşekkil olan bir ülkeye bu ictihadların hangisine göre hüküm verilmelidir?

Cevâb; 

4 hak mezhebin (Hanefî, Şafiî, Maliki ve Hanbeli) imamları arasında bu mes’elede herhangi bir ihtilaf yoktur. Zira, onların vardıkları hükme göre bir ülkede, Ahkâm-ı İslâmiyye kanun olarak tatbik edilmiyorsa, orası dâru’l-harbdir.

Bu tahavvül/değişim İmâm-ı Azâm Ebû Hanife’ye -Rahmetullâhi Aleyh- göre şu üç şartın ayni zamân zarfında vücûd bulması ile Dâru’l-İslâm olan bir yer tekrardan Dâru’l-Harb olur.

1) Kâfirlerin hükümlerini, alenî olarak icrâ etmek. İslâm hükmüyle hükmetmemek

2) Kâfirler istilâ etmeden önce, sâbit olan eman’ın/güvenin kalmaması.

3) Dâr-ı harble, dâr-i İslâm arasında, bir İslâm yurdunun bulunmaması;Dar-ı harbe bitişik olmak.(1)

Küfür ahkâmının icrâsı; Şeriât ahkamının kaldırılıp yerine beşeri/seküler hukuk ile o beldede hükm olunmaya başlanmasıdır.

İslâm Hukûku mühetassısları, emân mefhumunu ise  “Orada ilk emanları üzerine bir Müslüman veya zımminin kalmaması” olarak izah ederler.

İslâm hukukuna göre emândan maksat, kanun-ı esaside  can emniyyeti sağlayan  kısas ve mal emniyeti sağlayan Hadd-i Sirkat kaidelerinin mevcud olmasıdır.

O beldenin Darul Harbe bitişik olması şartı ise; Bir İslâm beldesinin ortasında insanlar irtidâd (İslâm dînini terk ile Küfür Ahkâmını Kabul) etseler, ḥudūdları Dâru’l-Harbe bitişik olmayıp tamamı Daru’l-İslâm ile çevrili ise o yerin Dâru’l-Harb olması mümkin değildir. Çünki, Daru’l-İslâm olan komşu ülkenin veya ülkelerin irtidâd edenleri her cihetten kuşatmaları sebebiyle o ülkeye hemen yardım etmeleri tabiidir. Bu sebeble isyân hareketinin vücud bulduğu  beldenin tekrardan hakimiyet altına alınması mukadder olup o hal üzere kalamazlar.

İmâm-ı Şâfiî ‘nin ise,  Dâru’l-İslâmın fıkhen bir daha aslâ Dâru’l-harb olamayacağı hükmü ise, müslimlerin mülkiyet haklarının kafirlerin istilası ile sakıt olamaz kaidesine binaen vaz’ edilmiştir. Bugün ise bu ictihad ile amel mümkin gözükmemektedir. Misal verecek olursak, sâbık/eski Endülüs bugünki ismiyle İspanya, Dâru’l-İslâm idi.  Bu memleket tekrardan Dâru’l-İslâm’a rucû etmiş olsa mülkiyet hakkı tatbiki mümkin değildir.

Artık, bir ülkede şâri ’nin hükümleri câri değil ise bundan sonra oranın evvelden Dâru’l-İslâm olması veya halkının kahir ekseriyyetinin müminlerden ibaret olması oranın Daru’l-İslâm olmasını icab etdirmemekdedir.

Bir memlekette, küfrün galebesi sebebiyle Ahkâm-ı İslâmiyye  kaldırılmış ise, bahis mevzuu olan memlekete hala  Dâru’l-İslâm demek bunu serdd eden şahsın bu mes’eleyi iyice  tetebbû etmemesine binaen kendi lakırdısını esas alıp, mezhep imamlarının ictihadlarını ya bilmiyor ya da hissiyat icâbı bu talihsiz lakırdıyı serdediyor demektir.

Bugün, hukuklarında İslâm ahkâmı câri olmamasından ötürü âlemde bir dâru’l-İslâm olmadığı gibi, nüfusunun kahir ekseriyyeti  Müslüman olan memleketlerde ezanların okunması, Cum’a için kalabalıkların toplanması, yani, ferdi ibadetlerin yapılabiliyor olması da mezkur memleketi Dâru’l-İslâm kılmaz.

Bilhassa, Mü’min bir kimsenin evlenme, boşanma, miras taksimi, alacak verecek, hırsızlık (hadd-i Sirkat) , adam öldürme (Kısas) vs. hukuka ihtiyaç olan mevzularda İslâm Ahkâmına göre şahsı için adaletin sağlanamıyor olması, ezanlar okunuyor olsa da onun maslahatı cihetinden artık ne faydası vardır ? Yoksa bugün Avâmmın hocalarının ezan ve Cum’a serbestliği ile bir dârı, gayri ictihadi olduğu halde, hissi sebeplerle  Daru’l İslâm sayması netice itibariyle kimin ve neyin faidesinedir?!.

İslâm hukuku esas alınmayıp beşeri/seküler hukuka göre mü’minlerin  işlerinin tanzim olması her bir  Mu’min için hakikatte bir zulümdür!..

Hatta seküler hukukun hâkim olduğu beldedeki mahkemelerden, Ahkam-ı islamiyye’ye muvāfiḳ hüküm verilse dahi bu Allâh Teâla’nın Şeriatinden değildir. Çünki, İslâm hukuku orada esas kabul edilmemiştir.

Bir yerin Dâru’l-Harb olması oranın fiilen  harb ülkesi olduğu veya harb kanunlarının esas alındığı manasına da gelmez. Yani, fiili bir harb hali esas olmayıp, hükmi bir  Dâru’l-Harb olabilir.

Dipnot

[1]  Hey’et, Fetâvâ-yi Hindiyye, (Trc. Efe, Mustafa) Ankara, Akçağ Yay. C.4, s.249;

İbn-i Abidin, Reddü’l- muhtar (trc.Davud-oğlu, Ahmed ) İstanbul, Şamil Yayın Evi, c.8, s. 448;

Serahsi, Mebsut, ( trc. Hey’et ) İstanbul, Gümüş Ev Yayıncılık, c. 10, s. 212.

 

Diyânet’in  geçen Cuma, mezkûr kesimlerce  tenkîd edilen  (12 Şubat Cuma 2016)  tarihli hutbesinde söylenen bir hadis-i Şerif-i  vardı. Aynen şöyle ;

Rasûlullâh (Aleyhisselâtu Vesselâm) şöyle buyurdu:

“Sakın sizden birinizi, emrettiğim veya yasakladığım bir mevzu kendisine iletildiğinde, köşesine yaslanmış olarak cahilce, ‘Biz Allâh’ın Kitabı’nda ne bulursak ona uyarız; (hadîs tanımayız!)’ derken bulmayayım!” (1)

6 Cemaziye’l-Evvel 1437 (14 Şubat Pazar)

Dipnotlar:

(1) (Ebû Dâvûd, Kit. Sunnet, bab: 6 hadis no: 4605; Tirmizî, Kit. İlim, bab: 10 hadis no: 2663; İbn Mâce, Kit. Mukaddime, bab: 13)

 

 

Ebubekir Sifil`in, 24 Nisan 2017 tarihli  neşr ettiği videoda (1) Türkiye dâru’l-harb midir? suâline binaen verdiği cevâp’da kısaca diyor ki ,

“Fukaha farklı hususları dikkate almış. İmam Şafiî’ye göre bir belde de İslâm hakim oldukdan sonra o belde bir süre sonra küfür hakimiyetine girse bile dâru’l-harb olmaz. İmam Şafiî’nin bu konu hakkındaki görüşüne göre, Türkiye kesin olarak dâru’l-İslâm’dır. Hanefi mezhebine göre de değişik kriterler var. Dâru’l-harb ile bitişik olmak, küfür ahkamıyla idare ediliyor olmak, müslümanların güven içinde emniyet içinde olmaması vs kriterler var. Hanefi mezhebine göre Türkiye ‘ye daru’l harb diyemeyiz. Türkiye’de müslümanlar güven (eman) içindedir. Üzerimize hakim olan sistem hukuk düzeni %100 küfür düzeni diyemeyiz. Mevcud hukuk sistemi içerisinde islam ahkamıyla örtüşmeyen kanunlar var ama örtüşen kanunlar da var. Dâru’l-Harb’i, dâru’l-Harb yapan en önemli kâide, o yerin harb (savaş) yeri olmasıdır, yani savaşmaktır. Türkiye’ye dâru’l-harb diyenlerin geneli de savaşmak, harb etmek dışında herşeyi yapıyorlar. Çünkü harb etmek işlerine gelmiyor. Bu heva ve hevesle hükmetmektir. Mükellefiyetlerinden kaç, ruhsatlarından istifade et ne güzel. Bu bir mü’mine yakışmaz”

Demesine binaen ,

1.  “İmam Şafiî’nin bu konu hakkındaki görüşüne göre, Türkiye kesin olarak dâru’l-İslâm’dır” mevzuu.

4 hak mezhebin (Hanefî, Şafiî, Maliki ve Hanbeli) imamları arasında bu mes’elede ihtilaf kat’a yoktur. Zira, onların vardıkları hükme göre bir ülkede, ahkâm-ı İslâmiyye kanun olarak tatbik edilmiyorsa, orası dâru’l-harbdir.  İmâm-ı Şâfiî ‘nin,  dâru’l-İslâm olan bir beldenin, kafirlerin istilası olsa bile dâru’l-harb olamayacağı hükmü ise, Şafiî ‘de“müslimlerin mülkiyet hakları, kafirlerin istilâsı ile sâkıt olamaz” kaidesine binaen vaz’ edilmiştir. Yani, bir İslâm beldesinin kâfir istilasına uğraması neticesinde, müslimlere ait  mülklerin, kâfirlerin eline geçmesini İmâm Şafiî gasb saymış, tekrardan İslâm ordusu orayı zabt etse eski sahiplerine bedelsiz verilmesi gerektiğine ictihad etmiştir. Yoksa,  mutlak manada dâru’l-İslâm saysa, İslâm beldesi demiş olsa, oradaki malları niye gasb saysın!. Ve ya kafirlerin eline geçen malların, tekrardan alınması adına İslâm ordusunun taarruzunu o beldeye neden gerekli görsün! Bu sebeble, burada ikili telakki mevcûd olup, Şafiî ‘ye göre sadece mülkiyyet hukuku itibâriyle daru’l-İslâm, kafirlerin istilası akabinde Şer’i ahkamları kaldırmasından ötürü siyâseten dâru’l-harb dir.

Türkiye ise, cumhuriyet devri ile birlikte şer’i ahkam kaldırılmış, iskan edenlerin mallarında ise, cebren bir el değiştirme söz konusu olmadığından sebeb, İmâm Şafiî’ ye göre hem siyaseten, hem de mülkiyyet hukuku i’tibariyle daru’l-harb dir.

Şeyhu’l-İslâm Ebu’s-Suûd efendi, Belgrat’ın fethedilip, tekrar kafirlerin istilasına uğraması ve bunun kısa bir vetîre de olması sebebiyle orada kalan müslümanların malları zayi olmaması adına bu belde için Şafiî ‘ye göre fetva vermiştir. İmam Şâfiî’nin bu ictihadı sadece arazi mülkiyeti bakımındandır.  İmam Nevevi bunu böyle izah ediyor.

Bugün ise bu ictihad ile amel mümkin gözükmemekle beraber misâl verilecek olursa, sâbık/eski Endülüs bugün ki ismiyle İspanya, dâru’l-İslâm idi.  Bu memleket tekrardan dâru’l-İslâm’a rucû etmiş olsa mülkiyet hakkı tatbiki, tekrardan oradaki malları sâbık sahiplerine dağıtma işi mümkin değildir. Ve Allâh Teâlâ, tatbiki mümkin olmayan bir ictihâdı ümmet üzerine vâcib kılmaz. Hanefilerin bu mevzudaki dirâyetleri daha muteberdir.

2.  “Hanefi mezhebine göre de değişik kriterler var. Dâru’l-harb ile bitişik olmak, küfür ahkamıyla idare ediliyor olmak, müslümanların güven içinde emniyet içinde olmaması vs kriterler var. Hanefi mezhebine göre Türkiye ‘ye daru’l harb diyemeyiz. Türkiye’de müslümanlar güven (eman) içindedir” mevzuu.

Hanefi Mezhebinden İmâm Ebû Yusuf ve İmâm Muhammed yine hanefîlerin cumhûru ile Mâliki ve Hanbeli mezheb imamlarına göre -Rahmetullahi Teâla ve aleyhim ecmain-  bir belde ancak “İslâm hukûkunun icrâsı” ile dâr’ul-İslâm olur. Buna kıyasla, bir ülke yine tek bir şart olan küfür ahkâmının mezkur beldede icrâsı ile dâru’l-Harbe tehâvvül eder.

Bu tahavvül İmâm-ı Azâm Ebû Hanife’ye -rahmetullâhi Aleyh- göre şu üç şartın ayni zamân zarfında vücûd bulması ile dâru’l-İslâm olan bir yer tekrardan dâru’l-harb olur.

-1 O beldede yalnız küfür ahkâmının icrâ edilmesi,

-2 Orada ilk emanları üzre bir Müslüman veya zımmînin kalmaması,

-3 O beldenin Dâr’ul harbe bitişik olması, (2)

Küfür ahkâmının icrâsı; Şeriât ahkamının kaldırılıp yerine beşeri/seküler hukuk ile o beldede hükm olunmaya başlanmasıdır.

İslâm Hukûku mühetassısları, emân mefhumunu ise can emniyyeti (kısas) ve mal emniyeti (Hadd-i Sirkat) olarak izah ederler.

İmam-ı Gazzâlî -Rahmetullâhi Aleyh- hazretleri usul-ü fıkha dair yazdığı “El-Mustasfa” namlı şaheserinde emân mefhumunu izah eder iken  “Şeriatın halktan kastı (halk için koyduğu kanunlardan maksadı) : Canlarını, mallarını, akıllarını, nesillerini, Dinlerini muhafaza etmek.” diyerek bunu 5 esâs olarak beyan etmiştir.

Can emniyyetinden maksat, bir kişinin katledildiğinde, öldürenin öldürülmesi (kısas) şeklinde tatbik edilmesi, mal emniyyetinden maksat, hırsızın kolunun kesilmesi, (Hadd-i Sirkat) akıl emniyyetinden maksat, içki içilen sarhoş edici maddelerin yasaklanması, içenin veya temin edenin cezalandırılması, nesil emniyyetinden maksat, temiz nesil için zinâ’nın aşikare işlendiği yerlerin ve ona giden yolların bertaraf edilmesi, din emniyyetinden maksat ise, bid’at ehlinin î’tikadî taarruzlarına karşı  ehl-i sünnet vel-cemaate mensub cemiyyetin devlet nezdinde muhâfaza olunmasından ibarettir.

Eman mefhumunun mütehassıs hukukçulara göre izahı tam manası ile bu şekildedir.

Ebûbekir Sifil‘in zannediyorum kasd ettiği mana, sair avâmın hocalarının ettiği sözlerin tekrarı olsa gerekir. Onlar “askerin, polisin var olması, ezanların okunması, rahatlıkla ferdi ibadetleri yapıyor, cami cemaate gidiyor, cum’a kılıyor olmamız can ve mal emanı olduğunu gösterir” demişlerdir. Halbu ki  “eman” târifi üstte İslâm hukuku mütehassıslarından nakl ettiğim şekilde olmak ile kendisinin kasd ettiği mana tamamen batıldır.

Bilhassa, mü’min bir kimsenin evlenme, boşanma, miras taksimi, alacak verecek, gasb, hırsızlık (hadd-i Sirkat) , adam öldürme (kısas) vs. hukuka ihtiyaç olan mevzularda en tabii hakkı olan İslâm ahkâmına göre şahsı için adaletin sağlanamıyor olması, ezanlar okunuyor olsa da onun maslahatı cihetinden artık ne faydası vardır ? Yoksa bugün avâmın hocalarının ezan ve cum’a serbestliği ile bir ülkeyi, gayri ictihadi olduğu halde, hissi sebeplerle  dâru’l-İslâm sayması netice itibariyle kimin ve neyin faidesinedir?!.

İslâmiyetin, sadece namaz, oruçtan ibaret bir din olmadığı; mensubiyyet iddia edenlerin, sabah uyanmasından, tekrar yastığa baş koyana değin bütün dünyasını tanzim etmeiddiasında bulunduğu malumdur.

O beldenin dâru’l-Harb’e bitişik olması hususu ise; Bir İslâm beldesinin ortasında insanlar irtidâd (İslâm dînini terk ile küfür ahkâmını kabul) etseler, ḥudūdları dâru’l-Harb’e bitişik olmayıp tamamı dâru’l-İslâm ile çevrili ise o yerin dâru’l-harb olması mümkin değildir. Çünki, dâru’l-İslâm olan komşu ülkelerin irtidâd edenleri her cihetten kuşatmaları sebebiyle o ülkeye hemen yardım etmeleri tabiidir. Bu sebeble isyân edilen beldenin tekrardan hakimiyet altına alınması mukadder olup dâru’l-harb hali üzere kalamazlar.

Hanefi hukukçularından Cessâs -rahmetullâhi aleyh- Ebû Hanife hazretlerinin  kaideleri için buyurmuştur ki, ” İmâm-ı Âzâm hazretleri, günümüz müslümanlarının ciddiyetsizliğini, cihada olan isteksizliğini görse idi, son 2 şartı koymazdı” demek ile  diğer hukukçular gibi sadece ilk şart’ın muteber olduğu hususunu pek güzel ifâde etmiştir.

3. Yine Ebûbekir Sifil devamla, “Üzerimize hakim olan sistem hukuk düzeni %100 küfür düzeni diyemeyiz. Mevcud hukuk sistemi içerisinde islam ahkamıyla örtüşmeyen kanunlar var ama örtüşen kanunlar da var!” Mevzuu

Bu, gayr-ı ciddi kelâmına binaen Sifil’e sormak gerekir ki; “O halde daru’l-harb neresidir?”.  Ebûbekir Sifil’in  bu lakırdısına binaen Dünya üzerinde her beldenin dâru’l-İslâm olup 1 adet dahi dâru’l-harb olmaması lazım gelir. Çünki, evveliyatında dahi hiç İslâm ile müşerref olmamış beldeler de dahi İslâm hukuku ile tetâbuk eden ahkamları vardır. En ednası bu beşeri sistemlerde dahi haksız yere adam öldürmek, yalancı şahitlik yapmak, yapana ceza verilmesi gibi vs sayılabilecek belkide onlarca hüküm onların da kanunlarında mevcûd olup İslâm hukûku ile tetâbuk eder. Hali hazırda ki İngiltere hukuk sisteminin yapısı Osmanlı’dan devşirmedir ki buranın da ve ya bir çok beldenin de dâru’l-İslâm olması demektir!

Türkiye gibi seküler hukukun hâkim olduğu beldede ki mahkemelerden, ahkâm-ı İslâmiyye’ye muvāfiḳ hüküm verilse dahi bu Allâh Teâla’nın şeriatinden kat’a değildir. Çünki, İslâm hukuku orada esas kabul edilmemiştir!

Bugün, Şer-i şerifin bu memlekette hükmü yoktur. Hem nasıl olsun? Şeriatı esas alan bir mahkemesi yok ki hükmü olsun ve onu esas alarak hüküm versin!

Ebûbekir Sifil’in şu gayr-i ciddi sözleri 4 mezhep memba’ kitablarının hiç birinde mevcud olmayıp mevzu dahi edilmemiştir. Zaten mevzu edilip Ebûbekir Sifil’in dediği gibi olsa idi bu mezheb, şu mes’ele de usûl kaidelerinin dışına çıkmış olurdu ki bu da sadece hanefiler için değil sâir mezheblerin tamamı için mevzu bahis dahi edilemez!

4. “Dâru’l-Harb’i, dâru’l-Harb yapan en önemli kâide, o yerin harb (savaş) yeri olmasıdır, yani savaşmaktır. Türkiye’ye dâru’l-harb diyenlerin geneli de savaşmak, harbetmek dışında herşeyi yapıyorlar. Çünkü harb etmek işlerine gelmiyor. Bu heva ve hevesle hükmekmektir”  mevzuu

Ebûbekir Sifil “Sana dinden sorarlar” nam kitabının 2.cilt sahife 297 de buna benzer kelam zikretmiş. Aslında aynı kitapda şu dediklerinin tersi kelam zikretmiş olup kısmet olur ise ileri de onu da beyan ederim.

Sifil, Mezkur kitabın da diyor ki;

“Dâru’l-harb demek, İslâm devletiyle arasında fiili bir savaş durumu olan devlet demektir”

Demek ile esasında Sifil, şu mühim mes’elede hiç tetebbu etmediğini ve ya manâları fehmetme azmi göstermeksizin gayr-ı ciddi cevab verme vaziyyeti içinde olduğunu izhâr etmektedir!

Çünki, 4 mezheb imâmlarının ve mezheb içi müctehid ve ya mütehassıs hukukçusu olup bu mevzuda kelam eden hiç bir âlim’in asârında bu tâbirin temelde izahı bu şekilde olmamıştır. İslâm hukukçuları, bu beldelere dâru’ş-şirk, dâru’l-küfr, dâru Kahr, bilâdu’l-aduvv gibi mefhumlar ile  hakikatte İslâm hukukunun tatbik sahasını tefrik amacı ile koydukları sıfatlardır.

Dâru’l-harb tabiri bazen fiili savaş mahalli olmak ile, bazen ise İslâm hukuk sahasının dışında kaldıkları için hükmi olarak bu ismi alır.  Yani, İslâm hukuku ile idare olunmayan belde bu ismi almak ile mezkur beldenin fiili savaş yeri olduğu manasına gelmez. Mesela, Osmanlı zamanı İngiltere dâru’l-harb idi. Peki her daim muhârebe halinde mi idiler ?

Yani bir belde, ya İslâm hukukunun geçerli olduğu dâru’l-islâm ülkesidir, ya da İslâm hukuku ile idâre olunmayan dâru’l-harb beldesidir.

Bu sıfatlar, 4 mezhep hukukçularının ülke tefrikinden sebeb buldukları ve üzerine fıkıh bina ettikleri mühim mefhumlardır.

Savaşmak ise, ayrı bir tutum olup hali hazırda ki İslâm devletinin ilâyı kelimetullâh davasına binaen kuvveti, menfaati, mevkisi için o zaman ki şartları nispetindedir.  Veya dâru’l-İslâm davası güden bir cemaat için, olduğu beldeyi dâru’l-İslâma tehavvül ettirmek davay-ı kudsiyyesine binâen sadece ve sadece kendinde kuvvet bulduğu zaman ki tavrıyla doğrudan alâkalıdır.

Eğer, Ebûbekir Sifil’in dediği gibi hemen savaşmak esas olsa idi Rasûlullâh ﷺ efendimiz dâru’l-harb olan Mekke’de müşrikler ile savaşırdı. Oysa Rasûlullâh ﷺ ümmetine misal teşkil etmesi cihetinden Mekke’de bunu dava edinen kimseler ile kısmi bir kuvvet bulmuş Medine’de tekâmüle ermiş ve hemen akabinde dâru’l-harb olan Mekke’yi Allâh Teâlâ’nın nusreti ile dâru’l-İslâm’a tevavvül ettirmiştir.

5. (Daru’l-harb) Mükellefiyetlerinden kaç, ruhsatlarından istifade et ne güzel. Bu bir mu’mine yakışmaz!” mevzuu.

Ebûbekir Sifil’e şu mevzuda dâru’l-harb olan bir belde de mükellefiyetlerden ne anladığı suâlini kendisine tevci etmek daha münasip olsa gerekir! Çünki, üstte dediğim üzere kendisi mes’eleyi etraflıca tedkik etmemek suretiyle, sırf kendi hevâ ve hisslerine ve politik fikriyâtına binaen, şu mühim mevzudaki temel fıkhi esaslara istinâd etmeksizin hüküm bina etmeğe kalkışmak ve 4 mezheb memba’ kitablarında olmayan kelamları serdeylemek ile son derece ciddi olan şu mevzuyu tahrip etme yoluna gitmiştir.

Kelam eder iken ve ya fikriyâtı yazıya nakl eder iken o mes’eleyi  ehline sormak, tetebbu eylemek / etraflıca düşünmek,  taḥḳіḳ etmek  ve böylece mes’elenin bütününe vakıf olmak hele ki böyle bir mes’ele hakkında lazımedir. İlim ciddi bir iştir, bu şekilde yapılmadan verilecek her hüküm, nakz olmaya mahkumdur.

Netice olarak,

Ebûbekir Sifil ve sâir kimselerin, İslâm hukûkunun geçmediği bir beldeye gayr-i ilmi ve gayr-ı ciddi şekilde dârul-İslâm demek ile Allâh Teâlâ’nın emri olan dâru’l-İslâm kurma davasını husûsen emrini, tahrib etmekle böyle bir davây-ı kudsiyye yokmuş zann-ı batılına cemiyyeti düçar etmek hasebiyle büyük bir vebale girmiştir!

Bilhassa, dâru’l-harb’de bir müslim için kendisinde olması gereken mükellefiyyet, evvela bu şuuru edinmek olup akabinde zamanımızın en büyük kudsi davası olan bir dâru’l-İslâm edinmek uğruna olduğu beldeyi dâru’l-İslâm’a tekrar tahavvülü için, bu şuurda olan ehl-i sünnet vel-cemaat akidesinde, kudsi davanın neferi, sahib-i ihlas kimseler ile kendilerinde kuvvet bulana dek gayret etmek olmalıdır.

Yoksa kendisinin ruhsat dediği faizli yani fasid akidli muameleler bir mü’mine ne farzdır, ne vacib dir, ne de sünnet…

 

Dipnotlar:

1. https://www.youtube.com/watch?v=knPJkg5lX1Q
2. Hey’et, Fetâvâ-yi Hindiyye, (Trc. Efe, Mustafa) Ankara, Akçağ Yay. C.4, s.249;
İbn-i Âbidin, Reddü’l- muhtar (trc.Davud-oğlu, Ahmed ) İstanbul, Şamil Yayın Evi, c.8, s. 448; Serahsi, Mebsut, ( trc. Hey’et ) İstanbul, Gümüş Ev Yayıncılık, c. 10, s. 212.

Şeriat Nazarında aklın Mevkisi Nedir?

Matematik, Geometri ve Astronomi gibi ilimlerin müspet veya menfi denebilecek şekilde din ile alakalı bir ciheti bulunmamaktadır. Bu ilimlerin mevzuları, aklî delillerle ispat edilen mes’eleler olup, öğrenildikten sonra inkâra mahal bulunmayan hususlardır. Din adına bu gibi ilimlere i’tiraz etmek, dine zarar verir. Hatta reddedenin aklında ve dininde bir kusur olduğu şüphesi uyanabilir. (1)

Bu gibi ilimler de akl-ı kullanma da bir hudut yoktur. Bu sebeble menfi, müspet ve ya batıl neticeler doğurması, sadece teoride kalması gibi semereleri olması cihetinden bakılacak olursa, Şerîat’ın bu gibi ilimlere karışması mümkin gözükmemektedir.

Buna nazaran yarattıklarına cüz-i akıl veren Şāri Teâlâ cihetinden konulan ve sabiteleri olan umdeler/kanunlar bütünü Şerîat ise bu gibi değildir.

Şerîat, ona tābi‘iyyet iddia eden mükelleflerin amelleri, sözleri, ve i’tikadları ile alakalı riâyet edilmesi gereken sınırları koyan, bu sınırlara riâyet eden tābi‘ine Dünya ve Âhiret saâdeti vaad eden umdeler bütünüdür.

Esasında şu tarif dahi, anlayışı kuvvetli kimseler cihetinden mes’elenin hülasasıdır.

Şerîat, mahlukların akılları nazar alınıp konulmuş hükümler olmayıp, mükelleflerin maslahatı gözetilerek konulmuş kaidelerdir. Ulema, Allâh’ın hükümlerinin, kulların maslahatlarına riâyet prensibiyle muallel olduğu üzerinde ittifak etmiştir.

Çünki, insanın dini kendine muhtaç değildir. Bilakis insan, dalâletten kurtulmak için maslahatı icâbı kendisi dine muhtaçtır. Dolayısı ile şeriat, aklın hitap ettiği değil, mahluk olan akla, nakil vasıtası ile vaaz eden bir dindir.

Şerîatte nakil esasdır o alınır ve metbû (tâbi olunan) kılınır. Çünki aklın, bir din sahibi olduğu iddiası neticesinde mükellef olarak tabi olduğu dinin esasları mevzu’ olduğunda kendi zannına göre iyi ve güzeli ayırt etme de bir salahiyyeti yoktur.

Şayet Şerîat, akıl ile ıspatlanmış, zannlar üzerine şekillenmiş bir yapıda olsa idi yine akıl ile iptali câiz olurdu.

Akıl, şeriate bir hudut belirleyemez. Aksine nakil akla bir hudut belirler. Mükellefin fiillerinde, sözlerinde ve i’tikadlarında bir sınır çizer ve durması gerektiği yeri beyan eder. Akıl, ancak bir muâvin mesabesinde olup, Şeriatin müsaadesi çerçevesinde katkı da bulunur. Biz buna kıyas diyoruz. Kıyas da her ne kadar akıl yürütme ile hükme varılsa da bu, ehli tarafından, bir usul çerçevesinde, esasları gözeterek varılan neticedir.

“İslâm akıl/mantık dinidir” demenin günümüz de kalbi hastalıklı olanlar cihetinden kasdedilen mânâsı: “Mantığın almadığı hükümler doğru değildir. O halde, mantığımıza mugayir olan her şey hatalıdır. Çünki, İslâm akıl dinidir. Aklımızın almadığı şeyler dinde yoktur.” Demektir. Günümüzde edilen lakırdılara bakılacak olur isek, mânâ tamı tamına bu meyandadır.

Şu izahata nazaran, nakil esas alınmasa, emredilen 5 vakit namazın belli vakitler de tarif edildiği şekilde kılınmasına akıl ne diyebilir? Nakli esas almayan hastalıklı akıl, namaz mefhumuna “sadece dua etmekten ibarettir.” Deyip esâsı ve edâsı hakkındaki delilleri böylelikle iptal de edebilir.

Böylece bir sınırı akıl yürüterek aşmak, onun benzeri esaslarda da akıl yürütmesinin caîzliği ve sınırı aşması manasına gelir ki bu Şerîatı iptal etmektir.

Bir kimse namazın vücûbunu sadece “namazı kılınız”  (2) * [أَقِمِ الصَّلاَةَ ]

Ayet-i kerîmesini esas alarak da ortaya koyması münasip değildir. Çünki, mücerred bu âyete istinad ederek koyduğu bu delil dahi bir çok cihetten şüphe vârid olabilir, eksik kalabilir, usulsüz izahlar getirilebilir ve bu sebeble tenkid vesilesi olabilir.

Fakat, bu âyet çerçevesinde ki hadîs ve sahâbe’nin tatbiki mevzusundaki harici deliller, izahlar ve bunların üzerine bina edilen hükümlerin çokluğundan sebeb ortaya konan ve nakiller ile bize gelen haberler ile namazın vucûbu ve eda şekli şüpheye mahal bırakmamaktadır.

Yine misal verecek olur isek, ayaklara giyilen mestlerin üzeri meshedilir. Halbuki kirlenen tarafı altıdır. Şayet, aklın şu mes’ele de bir selahiyyeti olsa idi altının meshedilmesini münâsip görebilir idi. Halbuki, sadece üzerinin meshedilmesi ile alâkalı bu emir, bize nakil ile vârid olmuştur.

Ve ya oruç hakkında “Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz.” [يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ](Bakara Sûresi; 183)

Ayetinde geçen “sayılı günler” ifadesine karşı nakli esas almayan hastalıklı akıl, oruç ibadetinin Ramazan ayı harici bir vakitte eda edilebileceğini de söyleyebilir.

Nitekim günümüzde, sıcak yaz günlerine rastlayan oruç ibadeti hakkında “Zannıma gore, kış mevsimine sabitlenebilir” vâri ârızalı lakırdılar edilmiyor da değildir. Halbuki, kat’i surette Ramazan ayında eda edilebileceğine dair bu delil, bize yine Rasulullah ve sahabe tatbiki ile vârid olmuştur.

Eğer zannlar, şerîatın esasına tahalluk etse idi, o vakit şüpheninde devreye girmesi söz konusu olurdu. Nakil esas alınmadan varılan her neticenin batıllığı söz konusu olduğundan, esasında onun din olmadığa süphe yoktur.

Eser miktar dahi şüphe hâsıl olsa, bu Şâri’ Teâlânın  “Kuranın muhafazası” 3 [  إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ] adına verdiği teminata mugâyir bir neticedir.

Bir kimsenin, mütehassısı/uzmanı olduğu bir meslekte, o mes’eleden anlamayan başka bir şahsın o mesleğin icâbına gayr-ı fikir beyan etmesine aldırış etmemesi, tenkid etmesi hatta tahkir etmesi, buna nazaran mevzu din oldumu nakli esas almayıp zann-ı batılını esas alması şaşılacak bir iştir.

Kendi mesleğinin mütehassısı olduğunu haklı olduğu halde beyan ve müdafaa etmesi, lakin yaratıcısı cihetiyle konmuş sabiteler de veya insan üstü gayret sarf ederek din de mütehassıs, mümtâz ulemā’nın Kur’an ve Sünnetten çıkardığı hükümlere aldırış etmeyip, mütehassısı olmadığı halde mantığını esas alması ancak, usulsüz, gayr-ı ciddi ve ya hain bir beşerin işi olsa gerekir.

Bu suretle, usul çerçevesinin dışına çıkıp, mantığını hala daha naklin üzerinde gören aklın, Din-i İslâm’ı (haşa ve kella) eksik ve hakir görüp, onu Hristiyanlık ve ya Yahudi dinine benzetmek, müslümanlığın kalpte ki mevki-i ihtiramına zeval getirmek, değiştirmek maksadını taşıdığından ve Din-i İslâm’ın imhasına gaye edinen düşmanı olduğu aşikar olduğundan sebeb, hakikatte bu şahsın şerîat ile bir münasebeti kalmamıştır.

İslâm hukūku, sâir hukūklara benzemediği gibi, Hristiyanlık gibi ilâhi umdelerden mahrum ve insan eliyle değişikliğe elverişli bir hukuk sistemi değildir.

Cemiyyeti ıslah etmek yerine, şeriatın umdelerini kendi yaşadığı vasata/ortama usulsüz adapte etmeye yeltenmek, uhreviyyattan mahrumiyyetin ve gay-ı ciddiliğin bir semeresi olup tamamiyle batılı/modernist bir bakış açısının bir mahsülüdür.

“Allâh Teâla, şerîatı, insana kendisini ve cemiyyeti ıslah etsin diye vahyetmiştir. Düzelmeğe muhtaç olan insandır, Allah’ın (Celle Celaluhu) vahyettiği din değildir!” (4)

Şâri’ Teâlâ’nın Kur’anın pek çok yerinde “akletmek” (5) [لِّأُوْلِي الألْبَابِ] ile alakalı ayetleri ise Din-i İslâm’ın umdeleri hakkında mahlukların tecribe etmesi demek olmayıp, hikmetine binâen tefekkür etmesi, bu kadîm kelâm karşısında onun maslahatı (6) cihetinden teslim olması, haddini bilmesi, edebe riayet etmesi esasına dayanır.

Nakli esas almayan her bir akıl, nefsin ayrıldığı bedenden kendisine çürüme kokusu arız olan bedene benzer ki, bu usulsüzlüğünü ve noksanlığını umumiyyetle söz ve fiilerinde aşikar eder…

Unutmamalıdır ki, sâir yaratılanların akılları ile kıyas dahi edilemeyen Peygamberân-ı izam dahi nakle/vahye tabidir. Kaldı ki onlarda ki ilim, İns ü cinn ve meleklerin akl-i ve nazari de ulaşacakları son hudut dahi bir Peygamber için iptidâ/başlangıç mesabesidir.

Onların kemal ve olgunlukları, vahiy olmayan yerde ve ya bilemedikleri şey hususunda Peygamber oldukları halde akıl yürütmek değil, naklin memba’ı olan Allah’a havale etmektir.

Hakikatte, bir dine aidiyyet iddia eden her mükellef maslahatı gereği nakile muhtaç olup o umdelere tabi olması elzemdir. Şer’i Şerif mevzu olduğunda aklının yegâne vazifesi, Cenâb-ı Hakk’ın her şeyi yerli yerince yaratma, her şeyi lâyık olduğu yere koyma sırrına mebnidir.

 

DİP NOTLAR

• Gazzâlî, el-Munkız’u-Mine’d-Dalâl, trc. Güngör, Hilmi, İstanbul 1948 s. 18-20.
• İsrâ: 78
• Hicr: 9
• Seyyid Hüseyin Nasr, “Şeriat”, İslâm-İdealler ve gerçekler, trc. Ahmet özel, Istanbul 1985, 107
• Âl’i- İmrân: 190

* Metinde mezkur meâllerin tamamı Hey’etin “Kur’ân-ı Kerim Meâli (Diyânet İşleri Başkanlığı yayınları)” adlı eserden iktibas edilmiştir.